Ο ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
–ΤΟ ΘΡΥΛΙΚΟ «ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ»–
ΚΑΙ ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Ιδρύθηκε στα μέσα του 17ου αιώνα από μία μοναχή που ήρθε στο νησί από την Κύθνο.
Η μοναχή, με δικές της δαπάνες, κατασκεύασε το κτιριακό συγκρότημα και το ναό της μονής, που τιμάται στο γεγονός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η μονή κατόπιν έγινε ανδρική. Η κατασκευή του ναού της Μονής Φανερωμένης ακολούθησε το πρότυπο της μεταβυζαντινής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής παράδοσης. Αποτελεί δηλαδή τρίκλιτη καμαροσκεπή βασιλική μετά τρούλου, που είναι ο συνήθης τύπος ναού τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική Ελλάδα. Η διακόσμηση του ναού είναι καταπληκτική. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το μαρμάρινο τέμπλο (έργο του ιερομονάχου Γαβριήλ), τις αξιόλογες φορητές εικόνες, τα περίτεχνα καντήλια και τους περίφημους πολυελαίους.
Οι Οικουμενικοί Πατριάρχες Παΐσιος Β’, Σαμουήλ Α΄ και Γρηγόριος Ε΄, με σειρά εγγράφων τους (1747, 1764, 1797) παραχώρησαν στη μονή σημαντικά προνόμια (σταυροπηγιακή, αφορολόγητη, κ.λπ.). Οι μοναχοί κατάφεραν με προσωπικούς αγώνες να αυξήσουν την περιουσία της μονής και εκτός ‘Υδρας και με τον τρόπο αυτό να συμπαρασταθούν στους κατοίκους του νησιού, διότι η ‘Υδρα ήταν άγονη για καλλιέργεια. Η μονή είχε σημαντικό αριθμό χειρογράφων κωδίκων αλλά και εντύπων βιβλίων. Σημαντική ήταν η προσφορά της μονής αφενός στην παιδεία (ίδρυση, λειτουργία και συντήρηση σχολείου κ.ά.) και αφετέρου στον Αγώνα για την Επανάσταση του 1821 (κέντρο λήψης αποφάσεων για την απελευθέρωση). Αψευδής
μάρτυρας του γεγονότος αυτού είναι ότι κατάστημα του Δημαρχείου Ύδρας αποτελεί κτίσμα της Μονής Φανερωμένης και λειτουργεί μέχρι σήμερα εντός του συγκροτήματός της!
Η μονή καταργήθηκε με Διάταγμα της Αντιβασιλείας (1833) και έγινε ενοριακός ναός.
Σήμερα είναι ο Ιερός Καθεδρικός Ναός και αποτελεί την έδρα του εκάστοτε μητροπολίτη Ύδρας, Σπετσών και Αιγίνης. Σημαντική είναι η προσφορά του ναού στην παιδεία, στην υγεία –με τις χορηγίες στο εκκλησιαστικό νοσοκομείο Ύδρας «Παναγία η Φανερωμένη» εκ των εσόδων του κτήματος Μετόχι Θερμησίας Ερμιονίδος– και στην κοινωνική αλληλεγγύη με πλήθος παροχών προς τους κατοίκους του νησιού.
Μεταξύ των πολλών και σημαντικών κειμηλίων του ναού είναι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης, η Παναγία του Μαλίκη, τα λείψανα των Αγίων Κωνσταντίνου του Υδραίου και Μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου και πολλών άλλων αγίων, καθώς επίσης και ο περίτεχνος σταυρός από την Κωνσταντινούπολη που περιέχει Τίμιο Ξύλο. Δέος προκαλούν στον επισκέπτη και τα δύο περίτεχνα κωδωνοστάσια της μονής, έργα των ετών 1806 και 1874 αντίστοιχα.
Πλήθος κειμηλίων (εικόνες, άμφια, ξυλόγλυπτα, χειρόγραφα, ιερά σκεύη, κ.ά.) φυλάσσονται στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Ύδρας «Άγιος Μακάριος Νοταράς». Το μουσείο άρχισε τη λειτουργία του το 1999. Το 2005 εγκαινιάστηκε επισήμως από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χριστόδουλο. Το μουσείο λειτουργεί κατά τους μήνες Απρίλιο έως Οκτώβριο, και ώρες 10:00-14:00 μ.μ. Ο ναός και το μουσείο βρίσκονται στο κέντρο του νησιού.

Πληροφορίες στα τηλ. 22980-54071 και 52207